Żołnierz I Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki i Wojsk Ochrony Pogranicza

Spoczywa na cmentarzu Parafialnym w Żywcu
Lokalizacja: działka: 03, rząd: 23, grób: 10

Urodził się 8 sierpnia 1924 roku w Rakowcu pod Tarnopolem, na Kresach. W chwili wybuchu II wojny światowej miał ukończone dwie klasy liceum handlowego. W 1940 roku wraz z rodziną wywieziony został w głąb Rosji na Syberię, gdzie pracował jak tysiące innych Polaków Kresowiaków przy wyrębie lasu.

W maju 1943 roku zgłosił się wraz z bratem Kazimierzem do obozu w Sielcach nad Oką, gdzie formowała się I Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, dowodzona później przez generała Zygmunta Berlinga. W październiku 1943 roku otrzymał przydział do 6 baterii 1 Pułku Artylerii Lekkiej (1 pal). Wkrótce wyruszył na front i wziął udział w bitwie pod Lenino, która odbyła się 12 i 13 października 1943 roku. Po bitwie dywizja została wycofana na tyły, a Zbigniew Plewa skierowany został do pułkowej szkoły podoficerskiej, którą ukończył w stopniu plutonowego. Niedługo po tym już jako żołnierz 3 Pułku Artylerii Lekkiej skierowany został na 6 miesięczny kurs moździerzystów w szkole oficerskiej w Riazaniu, po ukończeniu której awansowany został do stopnia podporucznika. Jesienią 1944 roku skierowany został do 10 Dywizji Piechoty II Armii Wojska Polskiego na stanowisko dowódcy plutonu w 1 Kompanii Moździerzy 27 Pułku Piechoty. W jej szeregach walczył na szlaku Rzeszów, Kraków, Wrocław, Nysa, Drezno i Budziszyn na ziemi czeskiej. Za bohaterską walkę, męstwo i odwagę dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych oraz srebrnym i brązowym Medalem Zasłużony na Polu Chwały.

Po zakończeniu wojny jeszcze przez rok służył w 27 Pułku na terenie Dolnego Śląska. W pierwszych dniach czerwca 1946 roku skierowany został do 32 Pułku 8 Dywizji Piechoty, który prowadził ciężkie walki z bandami Ukraińskiej Powstańczej Armii i odczuwał dotkliwy brak ludzi. Nie dotarł jednak na miejsce przeznaczenia., którym jechał do Sanoka, został w nocy z 6/7 czerwca 1946 roku napadnięty przez grupę uzbrojonych ludzi. W chwili zatrzymania pociągu kpt. Plewa próbował zorganizować opór i stanął na czele kilku jadących w wagonie żołnierzy. W nierównej walce został ciężko ranny w brzuch, po czym nastąpiły długie miesiące leczenia w szpitalu, po opuszczeniu, którego nie było sanatorium ani urlopu.

W styczniu 1947 roku kpt. Zbigniew Plewa skierowany został na stanowisko dowódcy Strażnicy Wojsk Ochrony Pogranicza w Rycerce Kolonii. On potrzebował spokoju, a tu było niespokojnie, grasowały oddziały Kopika, Bartka i Sztubaka. Jeden z mieszkańców Rycerki tak go wspomina: „Kpt. Zbigniew Plewa po objęciu strażnicy WOP mieszkał u starego Czanieckiego w Rycerce Kolonii w tzw. Borze, miał pokój na górze. Był kawalerem. Jeździł na siwym koniu ze strażnicy. Był katolikiem. Za jego panowania – dowodzenia strażnicą, pluton, grupa wojaków z karabinami chodzili na msze do kościoła w Rycerce. Karabiny ustawiali w „kozły” przed kościołem. Jeden żołnierz pilnował reszta szła się modlić do kościoła. Po mszy zabierali karabiny i szli na strażnicę. Cieszył się dużym szacunkiem i uznaniem wśród miejscowych ludzi. Na strażnicy zapanował porządek i ład. Wojsko przestało pędzić ‘bimber’. Rodzice go na kwaterze odwiedzali”.

W mroźny zimowy dzień 10 lutego 1947 roku kapitan Plewa wraz z trzema żołnierzami wyruszyli na nartach na kolejny obchód odcinka strażnicy. W tym to dniu rozegrała się tragedia. W zasadzce zorganizowanej i dowodzonej przez Stanisława Kopika rozstrzelani zostali kpt. Zbigniew Plewa i towarzyszący mu żołnierze st. szer. Stanisław Kozieł i szeregowy Stanisław Duda. Wszyscy trzej pochowani zostali na Cmentarzu Przemienienia Pańskiego w Żywcu.

W 1964 roku w pobliżu Placówki WOP w Rycerce stanął pomnik im poświęcony, Placówka WOP i Szkoła Podstawowa w Rycerce nosiły jego imię, żywieckie organizacje Liga Obrony Kraju, Związek Młodzieży Socjalistycznej i ZHP oraz Batalion WOP organizowały co roku na Wielkiej Raczy zawody biathlonowe pod nazwą „Memoriał Plewy”.

W 2018 roku pomnik ten w ramach tzw. dekomunizacji został rozebrany, ale byli rezerwiści, żołnierze tej Placówki postawili na tym miejscu nowy pomnik, poświęcony uroczyście w roku 2022.

Hieronim Woźniak