Kowal, ułan, żołnierz armii austro-węgierskiej, uczestnik I wojny światowej

Spoczywa na cmentarzu Parafialnym w Żywcu
Lokalizacja: działka: 07, rząd: 09, grób: 06_07

Rudolf Pawełek urodził się 1 marca 1890 roku w gminie Sporysz k. Żywca w rodzinie Stanisława i Marii z d. Olszowskiej. Miał liczne rodzeństwo. Rodzina zamieszkiwała w domu o nr 317 na obecnej ul. Komorowskich w Żywcu. Tam też mieściła się kuźnia jego ojca, kowala z zawodu. Jego dzieciństwo i wczesna młodość przypadały na końcowy okres zaborów. Powiat żywiecki był w tym czasie częścią zaboru austriackiego – a więc Galicji, cieszącej się dużą autonomią i licznymi swobodami narodowo-politycznymi.

Rudolf Pawełek ukończył 6 klas szkoły ludowej. Był wyuczony do zawodu kowala. W 1911 roku, w wieku 21 lat, stanął przed komisją poborową w Żywcu i skierowany został do służby w armii austro-węgierskiej. Do czynnego jej odbywania kierowano tylko kilkanaście, a czasami dwadzieścia kilka procent zdolnych do niej, przy czym w tym przypadku zawód poborowego sprawiał, że był on dla armii pożądanym nabytkiem. Rudolf Pawełek trafił do kawalerii – od października 1911 roku służył w c. k. 4 pułku ułanów obrony krajowej w Ołomuńcu na Morawach. Przed wojną był odznaczony Krzyżem Mobilizacyjnym przyznawanym żołnierzom pełniącym służbę podczas wojen bałkańskich. Nadano mu także Odznakę Strzelecką kawalerii oraz Odznakę Kowala, które uzyskał
w ramach nagrody za dobre wyniki podczas zaliczania kursów w wojsku.

Rudolf Pawełek należał do rocznika, który powinien zakończyć służbę wojskową wraz
z końcem roku 1914. Wybuch wojny sprawił jednak, że jego służba w wojsku uległa automatycznemu przedłużeniu. Co najmniej do lata 1915 roku pozostawał jako szeregowy ułan w c. k. 4 pułku ułanów obrony krajowej. W tym czasie brał udział w walkach na froncie wschodnim, przede wszystkim
w Galicji. W kolejnych latach wojny awansował do stopnia wachmistrza, będącego kawaleryjskim odpowiednikiem sierżanta piechoty. Wojnę zakończył w szeregach krakowskiego c. i k. 1 pułku ułanów, nie wiadomo jednak dokładnie, kiedy został przeniesiony do tej formacji. Służbę w armii austro-węgierskiej zakończył przypuszczalnie w 1918 roku. W tym roku też poślubił 1. żonę Joannę z d. Pawełek. Doświadczenia wojenne doprowadziły go do poważnego uszczerbku na zdrowiu,
w związku z czym był wliczony w poczet inwalidów wojennych. Nie wiemy jednak, czy było to związane z odniesieniem ran w czasie walki.

Po odzyskaniu niepodległości nie służył w szeregach Wojska Polskiego. W 1919 roku stawał przed komisją poborową, ale został uznany za całkowicie niezdolnego do służby. Mieszkał w Żywcu, przy ul. Sokolej w pobliżu mostu na Sole. W 1934 roku zmarła jego 1. żona. Od 1945 roku wraz z 2. żoną Wandą z d. Stawarz mieszkali przy ul. Browarnej 43 w Zabłociu. Rudolf Pawełek zmarł 11 listopada 1965 roku. Został pochowany na Cmentarzu Przemienienia Pańskiego w Żywcu.

Piotr Szczepaniak

Źródła: Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej: Akta Miasta Żywca 885/35 Listy, spisy pospolitaków, rezerwistów i popisowych – roczniki 1887 – 1900; Lista rejestracyjna rocznik 1890, s. 6; Archiwum Państwowe w Katowicach Oddział w Bielsku-Białej: Akta Miasta Żywca 885/35 Lista obowiązanych do pospolitego ruszenia 1890 (rezerwa), brak paginacji; zdjęcia i korespondencja ze zbiorów rodzinnych w posiadaniu Beaty Juraszek.